لیتوگرافی یکی از قدیمی‌ترین روش‌ها برای چاپ است که هنوز هم در صنعت چاپ نقش کلیدی دارد. در این روش، طرح یا نوشته از روی فایل دیجیتال به یک صفحه فلزی به نام زینک منتقل میشود تا امکان چاپ انبوه با کیفیت بسیار بالا فراهم گردد. کسانی که با صنعت چاپ سر و کار دارند، می‌دانند که بدون خدمات لیتوگرافی بسیاری از پروژه‌های بزرگ مثل چاپ مجلات، کتاب‌ها، بسته‌بندی‌ها و حتی آثار هنری امکان‌پذیر نیست. چاپ لیتوگرافی را می‌توان قلب چاپ افست دانست. لیتوگرافی قبل از چاپ افست انجام میشود و از آنجا که امروزه بیشتر چاپ‌های حرفه‌ای و تیراژ بالا با روش افست انجام می‌شوند، لیتوگرافی هم نقش مهمی در این فرآیند دارد. بدون لیتوگرافی، کیفیت چاپ پایین می‌آید و نتیجه کار حرفه‌ای به نظر نمی‌رسد.
اما برای اینکه بدانیم لیتوگرافی چیست و چه فرآیندی دارد، به شما پیشنهاد می‌کنم تا با ما تا انتهای مقاله همراه باشید.
لیتوگرافی چیست؟
واژه لیتوگرافی از دو کلمه یونانی گرفته شده است؛ لیتو که به معنای سنگ است و گرافیا به معنای نوشتن می‌باشد. در گذشته طرح‌ها روی سنگ مخصوصی حک می‌شدند و سپس مرکب‌گذاری صورت می‌گرفت. اما امروزه لیتوگرافی فرآیندی دیجیتال و پیشرفته است که با کمک پلیت‌های فلزی انجام میشود.
در واقع چاپ لیتوگرافی یک مرحله بین طراحی و چاپ افست است. طراحان فایل نهایی را آماده می‌کنند، و لیتوگرافی آن را به فرم قابل چاپ تبدیل می‌کند تا دستگاه‌های چاپ افست بتوانند کار چاپ را انجام دهند.
درباره تاریخچه لیتوگرافی بیشتر بدانید
لیتوگرافی اولین بار در سال ۱۷۹۶ توسط آلویس زنفلدر در آلمان اختراع شد. او به دنبال راهی ارزان‌تر و سریع‌تر برای تکثیر موسیقی و نوشته‌هایش بود. در ابتدا از سنگ آهک استفاده می‌شد و جوهر تنها به بخشهای خاصی می‌چسبید. با گذشت زمان، آدم‌های دیگری از این روش استفاده کردند و آن را توسعه دادند و اینگونه لیتوگرافی به یکی از اصلی‌ترین پایه‌های چاپ صنعتی تبدیل گردید.
با گذر زمان، توسعه‌یافته‌ترین شکل از لیتوگرافی به نام “لیتوگرافی پلاش” (Offset Lithography) نامیده میشود. این فرایند، که ابتدا در قرن نوزدهم توسط یوهان اورتپفر و هنری تومپسون اختراع شده بود، امکان چاپ انبوه و با کیفیت بالا را فراهم کرد و به یکی از محبوب‌ترین روشهای چاپ در دنیای مدرن تبدیل شد.
از آن زمان تاکنون، لیتوگرافی به عنوان یکی از اصلی‌ترین فنون چاپ و چاپگری به کار گرفته میشود و در انواع چاپی از کتب و نشریات گرفته تا تبلیغات و جلد‌کتاب‌ها به کار می‌رود.
بیشتر بخوانید» به منظور مشاهده قیمت چاپ کاتالوگ افست و نمونه کارهای آذین هنر، روی لینک داده شده کلیک کنید.
چاپ لیتوگرافی چه فرایندی است؟
لیتوگرافی واژه‌ای فرانسوی بوده که در فارسی سنگ نگاری یا چاپ سنگی معنا میشود. چاپ لیتوگرافی روشی از چاپ مکانیکی بوده که چاپ قسمتی از تصویر روغن دوست و بخشی دیگر آب دوست خواهدبود. برای چاپ سنگی از سنگ آهک استفاده شده تا تصویر روی سنگ منتقل شود. بعد از این مرحله نقش منتقل شده برای دفعات مختلف به چاپ برسد.
کاربردهای لیتوگرافی در چاپ
لیتوگرافی در صنعت چاپ دامنه گسترده‌ای از کاربردها را پوشش می‌دهد. از محصولات فرهنگی گرفته تا تجاری و هنری، همه به نوعی با این روش در ارتباط‌اند. در کل می‌توان گفت هر چیزی که در تیراژ بالا و افست بخواهد چاپ شود، به لیتوگرافی نیاز دارد.
چاپ افست صنعتی
چاپ افست صنعتی پرکاربردترین شیوه چاپ در دنیا است که نیاز به لیتوگرافی دارد. در این روش، طرح ابتدا روی زینک آماده میشود و سپس به کمک غلتک‌ها و صفحه لاستیکی (بلانکت) به سطح چاپی منتقل می‌گردد.
از ویژگی‌های اصلی چاپ افست می‌توان به کیفیت بسیار بالا، ثبات رنگ و مقرون به صرفه بودن در تیراژ بالا اشاره کرد. همین موضوع باعث شده از این روش برای چاپ محصولات زیر استفاده شود:
-
کتاب‌ها و مجلات در تیراژ بالا
-
روزنامه‌ها
-
کاتالوگ‌ها و بروشورها
-
پوسترهای تبلیغاتی
به طور کلی چاپ افست صنعتی بهترین گزینه برای پروژه‌هایی است که هم دقت و ظرافت لازم دارند و هم باید در تعداد زیاد و با هزینه مقرون به صرفه تولید شوند.
طراحی و چاپ بسته‌بندی
هیچ محصولی بدون بسته‌بندی مناسب و زیبا نمی‌تواند در بازار موفق شود. بسته‌بندی اولین چیزی است که مشتری می‌بیند، پس باید حرفه‌ای باشد تا مخاطب را جذب کند. چاپ لیتوگرافی با کیفیت بالا برای تولید بسته‌بندی‌های رنگی، جذاب و باکیفیت استفاده میشود.
از جعبه‌های مواد غذایی گرفته تا بسته‌بندی لوازم آرایشی و دارویی، همه آن‌ها با استفاده از لیتوگرافی چاپ می‌شوند تا همگی یک شکل و یک رنگ باشند. پس لیتوگرافی بخش جدایی ناپذیر چاپ بسته‌بندی است.
لیتوگرافی هنری
لیتوگرافی فقط برای صنعت و چاپ افست استفاده نمی‌شود؛ بلکه در لیتوگرافی درهنر نیز جایگاه ویژه‌ای دارد. بسیاری از هنرمندان از لیتوگرافی به‌عنوان یک روش برای چاپ آثار هنری خود استفاده می‌کنند. این نوع چاپ به دلیل کیفیت بالا و شباهت به اصل اثر، برای نسخه‌های محدود و کلکسیونی بسیار محبوب است. البته قابل ذکر است که برخی از افراد از این ویژگی سواستفاده می‌کنند و آثار هنرمندان را سرقت می‌کنند.
در چاپ لیتوگرافی از چه روشی استفاده می شود؟
روشهای حکاکی ردیفی و روش تکرار موازی از جمله روش‌هایی هستند که در لیتوگرافی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در حکاکی ردیفی بعد از انتخاب طرح، آن را به وسیله مکانیزم‌های مکانیکی و الکترومکانیکی به صفحه اصلی منتقل می‌کنند. این روش چاپ لیتوگرافی سرعت بالایی نداشته اما از نظر کیفی، استانداردهای بالایی دارد.
انتقال طرح چاپی در روش موازی تابشی بوده و بایستی به هنگام کار، از ماسک نوری استفاده شود. گرچه نسبت به روش حکاکی ردیفی از سرعت بیشتری برخوردار بوده اما به دلیل وجود محدودیت، نمی‌توان برای انتقال هر نقشی از آن استفاده کرد.
بیشتر بخوانید» پرچم بادبانی برای،تبلیغات محیطی، رویدادهای ویژه، نمایش برند و تزئین فضاهای باز استفاده میشود. این پرچم‌ها به دلیل مقاومت در برابر باد و شرایط جوی، برای فضاهای بیرونی مانند خیابان‌ها، پارک‌ها و نمایشگاهها ایده‌آل هستند.
لیتوگرافی در چاپ افست چه مزایایی دارد؟
چاپ تصویر با استفاده از روش چاپ افست با کیفیت بالایی انجام خواهدشد. اگر بخواهیم برای چاپ روشی را انتخاب کنیم که صرفه اقتصادی داشته باشد، لیتوگرافی در چاپ افست، پیشنهاد مناسبی است. دلیل زمانبر بودن این روش، وقت گیرتر بودن آن و حساسیت بالای دستگاه‌های چاپ دیجیتال است. ضمن اینکه بکار بردن انواع کاغذ، ابعاد و اندازه‌های متفاوت آن دیگر مزیت لیتوگرافی به حساب می‌آید.
بیشتر بخوانید» بهترین نوع کاغذ برای چاپ را بشناسید
چه رنگ هایی در چاپ لیتوگرافی استفاده می شود؟
در چاپ لیتوگرافی، از چندین رنگ اساسی استفاده میشود که به هم ترکیب می‌شوند تا رنگهای دیگری ایجاد شود. این رنگهای اساسی عبارتند از:
۱. سیاه (Black): برای ایجاد حاشیه‌ها، متن و جزئیات دقیق استفاده میشود.
۲. سیان (Cyan): یک رنگ آبی تیره است که برای تولید طیف وسیعی از رنگها از طیف آبی تا سبز استفاده میشود.
۳. ماژنتا (Magenta): رنگ قرمزی تیره است که به همراه سیان برای تولید رنگهای طیف وسیعی از قرمز تا بنفش استفاده میشود.
۴. زرد (Yellow): این رنگ برای تولید رنگهای زرد تا نارنجی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
به علاوه، برای بالانس کردن رنگها و ایجاد رنگهای دقیق‌تر، اغلب از رنگهای اصلی سیاه، sیان، ماژنتا، و زرد گرم (Warm Black) و سرد (Cool Black) نیز استفاده میشود. این ترکیبات در تولید تصاویر با رنگهای غنی و دقیق بسیار موثر هستند.
بیشتر بخوانید» تفاوت رنگهای CMYK و RGB چیست
مراحل لیتوگرافی در چاپخانه
در ادامه به بررسی مراحل لیتوگرافی می‌پردازیم تا متوجه شوید که چرا ساخت زینک و آماده‌سازی چاپ افست زمان می‌برد:
۱. آماده‌سازی فایل و طراحی
پیش از هر چیز، فایل طراحی باید آماده و بررسی شود. در این مرحله:
-
کیفیت تصاویر کنترل میشود.
-
فونت‌ها و رنگها اصلاح می‌شوند.
-
اندازه صفحه و خطوط برش مشخص میشود.
هرگونه خطا در این بخش می‌تواند نتیجه نهایی چاپ را تحت تاثیر قرار دهد.
۲. ساخت پلیت (زینک)
پس از تایید طراحی، نوبت به ساخت زینک می‌رسد. زینک‌ها صفحات فلزی (اغلب آلومینیومی) هستند که با استفاده از نور حساس‌سازی می‌شوند. بخشهای تصویر مرکب را جذب کرده و بخشهای دیگر فقط آب را نگه می‌دارند.
این مرحله اصلی خدمات لیتوگرافی است؛ چون کیفیت زینک، کیفیت چاپ نهایی را تعیین می‌کند. هر چه کیفیت زینک بالاتر باشد، وضوح چاپ نیز بهتر است.
۳. انتقال طرح به دستگاه چاپ
در نهایت، زینک‌ها روی دستگاه چاپ افست نصب می‌شوند. مرکب روی بخشهای طراحی شده پخش میشود، سپس به غلتک بلانکت و در نهایت روی کاغذ منتقل می‌گردد. این فرآیند بارها و بارها در چهار رنگ اصلی CMYK تکرار میشود تا تعداد زیادی نسخه با کیفیت یکسان تولید شود.
تفاوت لیتوگرافی با چاپ دیجیتال
چاپ دیجیتال و لیتوگرافی دو روش اصلی و پرکاربرد در صنعت چاپ هستند که هرکدام ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند.
هزینه و تیراژ
-
چاپ دیجیتال: برای تیراژ کم مناسب است چون نیاز به زینک و آماده‌سازی ندارد و فایل مستقیما برروی کاغذ چاپ میشود.
-
چاپ لیتوگرافی: در تیراژ بالا به‌صرفه‌تر است چون هزینه اولیه آماده‌سازی روی تعداد زیادی نسخه تقسیم میشود و اینگونه هزینه هر واحد چاپی به صرفه است.
کیفیت چاپ
چاپ لیتوگرافی کیفیتی بسیار بالاتر از دیجیتال دارد. در چاپ دیجیتال رنگها با پاشش بر روی کاغذ قرار می‌گیرند. در لیتوگرافی رنگها دقیق‌تر و یکنواخت‌تر هستند و جزئیات طرح با وضوح بیشتری چاپ میشود.
سرعت و زمان تحویل
-
برای سفارش‌های فوری و تعداد پایین، چاپ دیجیتال سریع‌تر و بهتر است.
-
اما در تیراژ بالا، دستگاه‌های افست سرعتی بی‌نظیر دارند و هزاران نسخه را در مدت کوتاه چاپ می‌کنند اما نیاز به زمانی برای آماده‌سازی زینک‌ها دارند.
ساخت زینک در لیتوگرافی
برای اینکه بتوان زینک را در لیتوگرافی تولید کرد، نیازمند استفاده از دستگاهی به نام پلیت ستر بوده بدون تهیه فیلم مستقیم زینک را می‌سازد. به این نکته توجه داشته باشید که فایل به دستگاه ارسال شده و زینک آماده از دستگاه خارج میشود. پلیت ستر معمولا سازه‌ای را تولید می‌کند که حالت اول زینک و حالت دوم پلیت را تولید می‌کند.
بررسی ترام در لیتوگرافی و چاپ
ترام در لیتوگرافی به روشی برای شبیه سازی سایهها و گرادیان های رنگی با استفاده از نقاط ریز با اندازه ها و فاصله های مختلف اشاره دارد. این تکنیک در چاپ و تولید تصاویر با کیفیت بالا کاربرد دارد. ترامها میتوانند خطی، دایره ای یا بیضوی باشند و انتخاب نوع آن به عوامل مختلفی مانند جنس کاغذ و نوع دستگاه چاپ بستگی دارد. استفاده از ترام باعث بهبود کیفیت چاپ و کاهش هزینه ها میشود.
مزایا و معایب لیتوگرافی
چاپ به روش لیتوگرافی همانند چاپ به روش افست و یا دیجیتال دارای مزایا و معایبی هست؛ که در ادامه به بررسی مهمترین مزایا و معایب آن خواهیم پرداخت.
مزایای لیتوگرافی
لیتوگرافی همانند سایر روشهای چاپی، دارای مزایایی است که در ادامه به بررسی مهمترین آن خواهیم پرداخت.
-
کیفیت بالا و ماندگاری
یکی از بزرگ‌ترین مزایای چاپ لیتوگرافی کیفیت فوق‌العاده آن است. رنگها در این روش بسیار شفاف و زنده چاپ می‌شوند. از طرف دیگر، به دلیل استفاده از زینک و جوهر حرفه‌ای، ماندگاری چاپ بسیار بیشتر از روشهای دیجیتال است. به همین دلیل کتاب‌ها، مجلات و بسته‌بندی‌های لوکس معمولاً با لیتوگرافی چاپ می‌شوند.
-
قابلیت چاپ در تیراژ بالا
لیتوگرافی برای چاپ انبوه بهترین گزینه است. فرض کنید قرار است ۵۰ هزار جلد کتاب یا هزاران جعبه بسته‌بندی تولید کنید؛ در این شرایط، هزینه اولیه زینک در برابر تیراژ بالا ناچیز خواهد بود و هزینه هر نسخه کاهش چشمگیری پیدا می‌کند.
-
امکان چاپ روی متریال‌های مختلف
یکی دیگر از مزایای چاپ افست و لیتوگرافی این است که چاپ را روی انواع کاغذ، مقوا، سلفون و حتی پلاستیک امکان‌پذیر می‌سازد.
معایب لیتوگرافی
همچنین لیتوگرافی همانند سایر روشهای چاپ دیجیتال و آفست دارای معایبی است، که در ادامه به بررسی مهمترین آن خواهیم پرداخت.
-
محدودیت در تیراژ کم
با وجود تمام مزایا، لیتوگرافی در تیراژ کم اصلا به صرفه نیست. دلیل آن این است که هزینه آماده‌سازی زینک برای تعداد کم بالا است. بنابراین برای چاپ‌های فوری و تعداد محدود، چاپ دیجیتال انتخاب بهتری خواهد بود.
انتخاب بهترین خدمات لیتوگرافی
همانطور که گفتیم، کیفیت لیتوگرافی بر کیفیت نهایی چاپ اثر می‌گذارد. پس، انتخاب یک مرکز حرفه‌ای برای خدمات لیتوگرافی اهمیت بالایی دارد. در ادامه معیارهای مهم انتخاب را بررسی می‌کنیم:
هزینه تقریبی لیتوگرافی
هزینه خدمات لیتوگرافی عدد ثابتی ندارد و به چند عامل مهم بستگی دارد:
-
تعداد رنگها: چاپ تک‌رنگ هزینه کمتری دارد، اما چاپ چهاررنگ (CMYK) گران‌تر است.
-
اندازه کار: هرچه ابعاد چاپ بزرگ‌تر باشد، هزینه ساخت زینک و چاپ بیشتر میشود.
-
تیراژ چاپ: در تیراژ پایین لیتوگرافی به‌صرفه نیست، اما هرچه تعداد بیشتر شود، هزینه هر نسخه کاهش چشمگیری پیدا می‌کند.
-
نوع کاغذ یا مقوا: کیفیت و گرماژ کاغذ انتخابی نیز بر قیمت نهایی تاثیر می‌گذارد.
به طور کلی، لیتوگرافی برای تیراژهای بالا اقتصادی‌تر است و هرچقدر حجم سفارش بیشتر باشد، هزینه سرشکن شده و قیمت نهایی مناسب‌تر خواهد شد. برای پروژه‌های کوچک و فوری، چاپ دیجیتال گزینه بهتری است.
سخن نهایی
اگر قصد دارید پروژه‌های چاپی شما با بالاترین کیفیت و کمترین خطا انجام شود، انتخاب یک مرکز حرفه‌ای برای خدمات لیتوگرافی اهمیت فراوانی دارد. کیفیت پلیت‌ها، دقت در آماده‌سازی فایل‌ها و استفاده از دستگاه‌های مدرن، همگی عواملی هستند که میتوانند تفاوت چشمگیری در نتیجه نهایی ایجاد کنند. مجموعه آذین هنر به عنوان یکی از مراکز معتبر و حرفه‌ای خدمات لیتوگرافی شناخته میشود. این مجموعه با بهره‌گیری از تجهیزات به‌روز، تیم متخصص و تجربه فراوان در پروژه‌های متنوع، می‌تواند خیال شما را از بابت کیفیت چاپ راحت کند. چه برای چاپ کتاب و مجله، چه بسته‌بندی‌های تبلیغاتی و چه آثار هنری خاص، آذین هنر انتخابی مطمئن و ارزشمند خواهد بود.
